Godišnjica rođenja nobelovca Ive Andrića

Jedini srpski nobelovac, književnik Ivo Andrić rođen je na današnji dan 1892. godine u Travniku u porodici Antuna Andrića i Katarine Pejić.

Osnovnu školu završio je u Višegradu, a Veliku gimnaziju, najstariju bosansko-hercegovačku srednju školu, u Sarajevu.

U oktobru 1912. započinje studije u Zagrebu, odakle prelazi u Beč, gde sluša predavanja iz istorije, filozofije i književnosti. Zbog slabih pluća i čestih zdravstvenih problema, pisac uskoro napušta prestonicu Austrije i nastavlja studije u Krakovu.

Andrić je kao gimnazijalac bio pripadnik pokreta „Mlada Bosna“ i borac za oslobođenje južnoslovenskih naroda iz Austrougarske monarhije.

Zatečen Prvim svetskim ratom, ubrzo napušta studije, vrativši se u Split, gde ga policija hapsi i odvodi u tamnicu – prvo u Šibenik, a zatim u Maribor, nakon čega mu je određen kućni pritvor u Ovčarevu, iz kog prelazi u Zenicu.

Pisac je studije završio u Gracu. U junu 1924. godine odbranio je doktorsku tezu „O razvoju duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine“, a dve godine kasnije postao vanredni član Srpske kraljevske akademije u Beogradu. Njen redovni član bio je od 1939. godine.

Andrić je iza sebe ostavio bogat književni opus. Svoju književnu karijeru započeo je kao pesnik – prvi književni rad, pesmu „U sumrak“, objavio je 1911. u „Bosanskoj vili“. Tokom boravka u mariborskoj tamnici intenzivno piše prozu, a 1918. sledi delo “Ex Ponto”.

Posle Prvog svetskog rata Andrić se zaposlio u Ministarstvu spoljnih poslova u Beogradu. Služba ga je u ranoj fazi odvela u poslanstva u Vatikanu, Trstu, Bukureštu, Gracu.

Radio je u diplomatskoj službi Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a zatim Kraljevine Jugoslavije, i u Rimu, Marselju, Parizu, Briselu, Ženevi, Madridu i Berlinu.

To je period plodnog literarnog stvaralaštva i tada objavljuje zbirku pesama u prozi „Nemiri“ i pripovetke „Ćorkan i Švabica“, „Mustafa Madžar“, „Ljubav u kasabi“, „Most na Žepi“, „Jelena, žena koje nema“.

Uoči Drugog svetskog rata – 1939. godine, zbog nesaglasja sa politikom vlasti u Beogradu, napustio je ambasadorsko mesto u Berlinu, vratio se u Beograd i posvetio pisanju.

Književnu veličinu i priznanje u svetu Andriću je doneo prozni opus: romani „Travnička hronika“, „Na Drini ćuprija“ i „Gospođica“, nastali 1945. godine, kao i roman „Prokleta avlija“ iz 1954. godine.

Za roman „Na Drini ćuprija“ pisac je krajem 1961. godine dobio Nobelovu nagradu za književnost. Andrić je prvi i do sada jedini pisac sa ovih prostora koji je odlikovan tim najvišim književnim priznanjem.

Ivo Andrić je umro na Vojnomedicinskoj akademiji u Beogradu 13. marta 1975. godine. Sahranjen je u Aleji velikana na beogradskom Novom groblju.

U času smrti imao je nepune 83 godine, a u Andrićevoj beležnici je ostao zapis: „Pomisao na smrt izaziva, već sama po sebi, kod čoveka strah. A kod književnika i svakog “javnog radnika“ dolazi uz to još i odvratnost od glupih i neiskrenih nekrologa koji nas čekaju“.

Na osnovu testamentarne volje pisca, 1976. godine osnovana je Zadužbina Ive Andrića, koja i danas vodi brigu o piščevoj književnoj baštini. Zadužbina svake godine dodeljuje Andrićevu nagradu za najbolju pripovetku ili zbirku priča napisanu na srpskom jeziku.

Danas će u prostorijama Zaduzbine, Andrićeva nagada biti uručena Uglješi Šajtincu za zbiru priča „Banatorijum“.

(Tanjug)

Pratite Krstaricu i preko mobilne aplikacije za Android i iPhone.