Dočeci u duhu socijalizma

Nova godina proglašena je državnim praznikom 1955. godine kada je parlament tadašnje Federativne narodne republike Jugoslavije usvojio prvi opšti zakon o državnim praznicima. Time je otpočela era uvođenja novih ceremonija s jednim ciljem – da se stvori osećaj pripadnosti jednoj zajednici svih stanovnika Jugoslavije, bez obzira na njihovu veroispovest i nacionalnost.

Mnogo pre toga, u normativnim aktima Kraljevine Jugoslavije iz 1929. godine, Nova godina se pominje kao verski praznik samo katoličkog dela stanovništva, ali posle Drugog svetskog rata Komunistička partija počela je da realizuje plan stvaranja novog čoveka socijalizma, koristeći političku strategiju „izmišljanja tradicije”.

Važan deo tog procesa bili su državni praznici, svetkovine i rituali, kao sredstvo očuvanja društvenog poretka i nametanja novog.

Nove vlasti su težile da se ukorene određene vrednosti i norme ponašanja putem njihovog ponavljanja. U prvim posleratnim godinama dolazi do mešanja starih i novih praznika, preplitanja tradicije i nove ideologije. Božić se još uvek zvanično slavio, novine su objavljivale praznične trobrojeve sa božićnim pesmama i čestitkama.

Međutim, od 1947. godine u štampi nema ni naznaka božićne atmosfere i na sve dostupne načine se u javnosti radi na potiskivanju verskih praznika.

Trebalo je prekodirati stari ceremonijalni kalendar sa predrevolucionarnim i religijskim konotacijama i proizvesti novi „socijalistički” praznik. Antifašistički front žena (AFŽ) izabran je za propagatora novog praznika. I tako, navodno najmanje politizovana masovna organizacija, zadužena za rešavanje praktičnih životnih problema, krajem 1948. godine kreće u promociju Nove godine kao budućeg „narodnog običaja”, a odlični posrednici u tome bila su i deca. Naime, počelo je da se insistira na Novoj godini kao dečjem prazniku, danu radosti za sve pionire (i trudbenike) koji tog dana sumiraju rezultate svoga rada.

Jelka se kitila socijalističkim obeležjima po uzoru na proslave u Sovjetskom savezu, a Deda Mraz je kritikovan kao klerikalna tvorevina koja suviše podseća na Svetog Nikolu. Centralna ličnost trebalo je da postane devojka u narodnoj nošnji kao personifikacija Nove godine koja donosi svetliju budućnost, ili stari partizan koji održava kontinuitet sa revolucionarnim tradicijama.

I uspelo je. U decenijama koje su usledile Nova godina prihvaćena je kao praznik svih praznika, sve do devedesetih godina prošlog veka, kada su iz nasilno otrgnutog dela naše istorije izvučeni i na scenu vraćeni stari dobri narodni i religijski običaji i svetkovine.

(Milan Janković, Politika)

Pratite Krstaricu i preko mobilne aplikacije za Android i iPhone.