Na današnji dan 9. novembar

Na današnji dan 9. novembra 1952. umro je izraelski državnik i hemičar Haim Vajcman (Weizmann), prvi predsednik novoformirane države Izrael 1948, predsednik Svetske cionističke organizacije (1920-31) i Jevrejske agencije (1929-31. i 1935-46). Kao hemičar pronašao je postupak za proizvodnju acetona i butanola.

1799 – Napoleon Bonaparta (Bonaparte) je vojnim udarom srušio vladu Direktorijuma i kao prvi konzul preuzeo vlast u Francuskoj (18. brimer). Napoleon je potom kao car od 1804. zavladao Francuskom i velikim delom Evrope donoseći, pored ratnih nevolja, kapitalne društvene promene. Napoleonovska administracija ukinula je zastarele feudalne režime, zavela modernu upravu i postavila osnove modernog industrijskog razvoja.

1818 – Rođen je Ivan Sergejevič Turgenjev, jedan od prvih ruskih pisaca čija su dela prodrla na Zapad. Za života je uživao mnogo veći ugled u francuskim, nego u ruskim književnim krugovima. Autor je romana „Očevi i deca“, „Lovčevi zapisi“, „Uoči novih dana“, „Prolećne vode“. Poznata je i njegova drama „Mesec dana na selu“.

1835 – Rođen je Davorin Jenko, jedan od najznačajnijih kompozitora romantičara u slovenačkoj i srpskoj muzici. Autor je srpske himne „Bože pravde“ i slovenačke „Naprej, zastava slave“. Kao dirigent beogradskog Narodnog pozorišta (1871-1902) komponovao je muziku za više od 80 pozorišnih komada. Autor je prve srpske operete „Vračara“.

1841 – Rođen je Eduard VII (Edward), kralj Velike Britanije i Irske i car Indije, najstariji sin kraljice Viktorije (Victoria). Tokom njegove vladavine od 1901. završen je Burski rat, sklopljen je sporazum s Japanom 1902, s Francuskom (Entente Cordiale) 1904. i s Rusijom dogovor o podeli sfera u Aziji 1907.

1888 – Rođen je francuski političar, ekonomista i diplomata Žan Mone (Jean Monnet), tvorac plana o modernizaciji francuske privrede posle Drugog svetskog rata, prvi predsednik Evropske zajednice za ugalj i čelik (1952-55) i predsednik Akcione komisije za stvaranje Sjedinjenih država Evrope (1956-75).

1918 – U Berlinu su posle generalnog štrajka radnici izašli na ulice, vojnici su odbili da intervenišu protiv njih i pridružili su se pobuni. Vlast u gradu preuzeo je Radnički sovjet, a car Vilhelm II (Wilhelm) je abdicirao i pobegao u Holandiju. Dva dana kasnije Nemačka je potpisala mirovni ugovor kojim je okončan Prvi svetski rat.

1937 – U japansko-kineskom ratu, japanske trupe su zauzele Šangaj.

1938 – Tokom noći nacisti su u Nemačkoj demolirali više od 7.000 jevrejskih kuća i prodavnica i spalili stotine sinagoga. Ubijeno je preko 90 Jevreja. Ovaj pogrom Jevreja dobio je naziv „Kristalna noć“ jer su ulice nemačkih gradova bile prekrivene razbijenim staklom.

1940 – Umro je britanski državnik Artur Nevil Čembrlen (Arthur Neville Chamberlain), vođa Konzervativne stranke i premijer Velike Britanije od 1937. do 1940. U uzaludnom naporu da izbegne vojni sukob s Nemačkom, potpisao je 1938. Minhenski sporazum s Adolfom Hitlerom.

1953 – Umro je kralj Abdul-Aziz Ibn Saud, koji je 1932. osnovao kraljevinu Saudijsku Arabiju, osvojivši pre toga čitavu centralnu Arabiju.

1963 – U japanskom rudniku uglja Omuta u eksploziji gasa poginula su 452 rudara, a 470 ih je ranjeno. Istog dana poginuo je 161 putnik u sudaru teretnog voza s putničkim vozom na pruzi za Tokio.

1970 – Umro je francuski državnik i general Šarl de Gol (Charles, Gaulle), vođa pokreta „Slobodna Francuska“ u Drugom svetskom ratu kojim je rukovodio iz Londona, prvi posleratni premijer, osnivač i prvi predsednik Pete republike od 1958. do 1969, kada se povukao jer nije dobio većinu na referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju Senata. Suprotstavljao se prestižu SAD u Evropi, povukao francuske snage iz NATO pakta, a američkim snagama onemogućio da drže svoje baze u Francuskoj (1966). Okončao je sedmogodišnji rat u Alžiru nakon čega je ta zemlja stekla nezavisnost. Napisao je „Ratne memoare“.

1977 – Izraelski avioni napali su ciljeve u južnom Libanu i tom prilikom, kako je saopštila libanska vlada, uništili su dva sela i ubili najmanje 60 civila.

1985 – Ruski velemajstor Gari Kasparov je u 23. godini postao najmlađi svetski prvak u istoriji šaha. U meču za titulu pobedio je ruskog velemajstora Anatolija Karpova rezultatom 13:11.

1989 – Stotine hiljada Istočnih Nemaca krenulo je prema Zapadnoj Nemačkoj, a veliki broj Zapadnih Nemaca krenuo je u suprotnom pravcu, samo nekoliko sati nakon što je vlada objavila da je otvorena granica prema Zapadu. Pad „Berlinskog zida“, simbola podele Evrope posle Drugog svetskog rata, bio je prvi korak ka ponovnom ujedinjenju dve Nemačke.

1993 – U muslimansko-hrvatskim sukobima u bosanskom ratu Hrvati su srušili Stari most na reci Neretvi u Mostaru, simbol grada sagrađen u vreme Otomanskog carstva u 16. veku.

1995 – Predsednik PLO Jaser Arafat (Yasser) prvi put je posetio Izrael i tom prilikom izrazio saučešće udovici izraelskog premijera Jicaka Rabina (Yitzhak) koji je ubijen u atentatu 4. novembra.

2001 – Umro je bivši italijanski predsednik Đovani (Giovanni) Leone, koji je 1978. bio primoran da podnese ostavku zbog optužbi za korupciju.

2002 – U Dženinu, gradu na Zapadnoj obali, izraelske snage su ubile Ijada Savalu (Iyad Sawalha), lidera militantnog krila islamskog Džihada, koji je bio među prvima na izraelskim poternicama.

2003 – Umro je američki saksofonista Badi (Buddy) Arnold, jedan od osnivača Programa za pomoć muzičarima zavisnim od droge ili alkohola.

2005 – U terorističkim napadima bombaša samoubica na tri međunarodna hotela u Amanu, glavnom gradu Jordana, ubijeno je 60 osoba.

2007 – U višednevnim vremenskim nepogodama na Filipinima poginulo je više od 800 osoba, a preko 750 se vodi kao nestalo.

2009 – Umro je ruski fizičar i nobelovac Vitalij Ginzburg, koji je 1950-ih učestvovao u izradi sovjetske hidrogenske bombe, zbog čega je dobio Staljinovu nagradu i razne privilegije.

2013 – U naletu tajfuna Haijan na centralni deo Filipina poginulo je preko 5.000 osoba, a 1.611 se vode kao nestale.

2014 – Preminuo je Nikola Simić, pozorišni, televizijski i filmski glumac. Igrao je u mnogobrojnim filmovima i TV-serijama, kao i predstavi „Buba u uhu“ koja je na repertoaru Jugoslovenskog dramskog pozorišta (JDP) bila više od 40 godina.

2016 – Republikanski kandidat Donald Tramp (Trump) milijarder, televizijski producent i rijaliti zvezda, izabran je za 45. predsednika Sjedinjenih Američkih Država.

(Beta)

Pratite Krstaricu i preko mobilne aplikacije za Android i iPhone.