Čudesna sudbina Arhimedovih spisa

Dokumentarni film „Arhimedova tajna“, nedavno prikazan na televiziji BBC, izazvao je ogromno interesovanje Britanaca, koji su masovno pozivali pomenutu stanicu i tražili reprizu. U emisiji je opisan uzbudljiv „životopis“ Arhimedove knjige, koja je bila izgubljena više od 800 godina i ponovo pronađena 1991. godine. Reč je o „Metodi“, delu oca matematike, naučnika koji je živeo u Sirakuzi u trećem veku pre Hrista. Da je kojim slučajem ova knjiga bila dostupna u vreme renesanse, u trenutku kada je ponovo počeo razvoj nauke posle „mračnog“ Srednjeg veka, danas bismo već bili na Marsu i koristili kompjutere koji imaju ljudsku inteligenciju.

Ipak, sudbina knjige je bila takva da je ostala sakrivena od očiju javnosti, čuvajući tajnu značajnih otkrića do kojih su matematičari morali ponovo da dođu, ne poznajući dovoljno rad starogrčkog naučnika. Spis „Metoda“ nalazio se u posedu samostana u Istanbulu, zahvaljujući redovnicima prepisivačima koji su sa kolena na koleno prenosili Arhimedovo znanje. U jednom trenutku, u XII veku, jedan od kaluđera je ostao bez pergamenta koji mu je trebao za ispisivanje molitvenika, pa je iskoristio kopiju „Metode“, isprao sadržaj, presavio listove na pola, i ispisao molitve. U ovakvom obliku knjiga je dospela u samostan Mar Saba na Srednjem istoku, gde je dugo bila sakrivena i zaboravljena.

Nepoznatim putevima, bivši naučni spis a sada molitvenik, vraćen je u Istanbul, gde ga je u gradskoj biblioteci početkom XX veka otkrio danski naučnik Johan Ludvig Hajberg (Johan Ludwig Heiberg). Proučavajući molitvenik i crteže na njegovim stranicama, nazreo je ispod rukopisa grčka slova, i zaključio da je tekst iz Srednjeg veka nanesen preko originalnog sadržaja. Naslutio je da je u pitanju epohalno otkriće, ali je njegovo istraživanje prekinuo Prvi svetski rat. Po njegovom završetku, rukopis je volšebno nestao iz biblioteke. Ponovo je „isplivao“ 1991. godine, kada je jedna pariska porodica na aukciji prodavala svoju zbirku starih knjiga. Ponovo je uočeno da se ispod teksta i crteža nalazi originalan tekst, i ovoga je puta potvrđeno da je u pitanju Arhimedov spis.

Nakon toga, knjigu je u Njujorku kupio nepoznati milijarder za rekordna dva miliona dolara. Dragoceno otkriće je opet moglo da bude sakriveno od očiju javnosti, „duboko“ u privatnoj zbirci nepoznatog kolekcionara. Ipak, novi vlasnik Arhimedove knjige odgovorio je na molbu direktora umetničkog muzeja „Walters“ iz Baltimora, koji je tražio da spis bude dostupan naučnicima, i ustupio dragocenu knjigu muzeju. Započelo je dešifrovanje teksta, pri čemu su naučnici naišli na brojne prepreke. Pergament su nagrizli mikroorganizmi, a dodatno ga ošetitili tragovi voska iz samostana. Stare ilustracije u molitveniku su u nekom trenutku bile ponovo crtane, pri čemu je nanesen još jedan sloj boje na isprani grčki tekst. Ipak, uz pomoć snimaka načinjenih ultraljubičastim zracima, mukotrpno je osvojena reč po reč drevnog antičkog spisa.

Da nevolja bude veća, naučnici koji su radili na konzerviranju knjige i tumačenju teksta, otkrili su da nedostaje jedna stranica. Potraga koja je usledila bila je, tvrde oni, prava detektivska priča, koja se završila uspešno – stranica je pronađena u Univerzitetskoj biblioteci u Kembridžu. Jedan od „detektiva“, Aleksandar Džouns (Alexander Jones), u dokumentarnom filmu objasnio je da „Metoda“ sadrži neka od najznačajnih Arhimedovih otkrića, tajne prirode, koje su naučnici, ne poznajući rad starogrčkog kolege, morali ponovo da osvajaju vekovima. Arhimedova otkrića su danas utkana u gotovo sve grane nauke i tehnologije – da je spis bio poznat u doba renesanse, naučna otkrića do kojih će se tek doći u ovom veku bila bi ostvarena još pre 100 godina, tvrdi Aleksandar Džouns.

Pratite Krstaricu i preko mobilne aplikacije za Android i iPhone.