Promovisana knjiga “Kraj rata, Srbi i stvaranje Jugoslavije”
BEOGRAD – Knjiga “Kraj rata, Srbi i stvaranje Jugoslavije: zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog 29-30. novembra 2018.” urednika Mihaila Vojvodića predstavljena je danas u Srpske akademije nauke i umetnosti.
Vojvodić je podsetio da je SANU na čelu sa predsednikom Vladimirom Kostićem odlučila da sa Akademijom nauke Republike Srpske iz Banja Luke i Maticom Srpskom iz Novog Sada obeleži 100-godišnji jubilej Prvog svetskog rata 2018. godine, te napomenuo da nisu bili iznenađeni željama mnogih pojedinaca da svojim učešćem doprinesu razumevanju više nedovoljno poznatih činilaca ili onih koji izazivaju opravdane nedoumice.
Vojvodić je podsetio i da je održan Međunarodni naučni skup SANU posvećen početku Velikog rata 1914, o čemu svedoči Zbornik referata, a da je na drugom skupu obeležena 1918. godina kao kraj rata i stvaranje zajedničke države od strane Srba i dela ostalog južnoslovenskog stanovništva.
Upravo sa tog drugog skupa je nastao zbornik koji je danas predstavljen javnosti u Svečanoj sali SANU.
Vojvodić je kazao da je Veliki rat promenio političku strukturu Balkana i pozvao se na tekst svog akademika Ljubodraga Dimića “Srpska istoriografija po završetku Velikog rata i formiranje jugoslovenske države” u kome je pružena detaljna analiza te tematike.
“Nova država – Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca stvorena 1918, priznata je od njenih glavnih saveznika 1919. godine i odisala je jugoslovenskim osećanjima, koje je podgrejavano čvrstim stavom beogradskog Dvora. Mnogi ugledni srpski naučnici, istoričari posebno, trudili su se lojalno da u sadržini svog dela daleko više mesta i značaja daju ostalim jugoslovenskim narodima, da bi im se zbog njihovih navodnih zasluga dalo ravnopravno mesto sa Srbima na državnoj sceni Jugoslavije”, istakao je Vojvodić.
Citirao je reči Dimića koji je u zboriku zapisao: “Služiti jugoslovenskom pomirenju nije bilo isto što i služiti istini o kraju Velikog rata i formiranju jugoslovenske države”.
Naveo je da zbornik zajedno sa prethodnim o početku Prvog svertskog rata 1914. godine predstavlja značajan doprinos SANU u sagledavanju tog rata posebno na našem balkanskom prostoru. Dimić je podsetio da je Odeljenje za istoriju SANU 2014. započelo razgovore o Velikom ratu, pri čemu su saznali da ima više otvorenih pitanja nego pouzdanih odgovora.
“To je bio jasan pokazatelj da istoričari sa ovih prostora poslednjih decenija nemaju alibi za sve ono što nisu istražili, kritički promislili, napisali, i saopštili javnosti, što je omogućilo da politička revizija slike Prvog svetskog rata dovodi u pitanje sabrano naučno znanje i ulogu koju istoričar treba da izvršava u društvu”, smatra Dimić.
On je rekao da se SANU suočila sa takvim stanjem u istoriografiji, vannaučnim pritiscima i revizijom istorijske slike Velikog rata, te da se 2014. opredelila za stručni naučni dijalog i za nastavak te priče.
Dimić je otkrio i da je prvi skup bio 1964, a nakon toga jiš jedan 1974, u organizaciji SANU, te da je postojala pauza od 40 godina koja je nadoknađena sa dva skupa, 2014. i u novembru 2018. godine
Naglasio je da su proširena polja istoriografskih israživanja na odeljenju istorijskih nauka SANU, a da je rezultat takvog opredeljenja bilo upravo održavanje dva skupa o početku i o kraju Velikog rata.
Kazao je da knjiga mozaičkog karaktera, da se u njoj nalaze radovi 42 istoričara naučnika, dok ih je u zborniku iz 2014. bilo 49 radova.
„Jedan manji deo autora je iz inostranstva u novoj knjizi, a ima znatno više kolega koji stvaraju u istoriografijama nekadašnjih jugoslovenskih republika”, rekao je Dimić.
Naveo je i da su brojna istraživačka polja o kojima autori pišu, te da ona svedoče o korenima, povodima, uzrocima, dilemama, otvorenim pitanjima, greškama, posledicama, nametnutim rešenjima, posledicama kraja rata, formiranju jugoslovenske države, kao i uloge Srba u događajima i procesima koji od rata vode ka relativnom miru te 1918. godine.
Tekstovi koje ovaj zbornik sadrži govore o tome da će rat razrešiti mnoga međunarodna, ekonomska, sociološka, ideološka, politička, nacionalna, manjinska, verska i druga pitanja, kazao je Dimić i primetio da je postojala nada u poslednjim mesecima rata da će taj novi poredak koji se bude uspostavio – takozvani Versajski poredak, i ta nova jugoslovenska država, osigurati egzistenciju onima koji su preživeli rat, obezbediti sigurnu budućnost i rešiti sve postojeće probleme.
Naveo je i da Knjiga “Kraj rata, Srbi i stvaranje Jugoslavije“ sadrži radove malog broja autora koji su posvećeni isključivo temom Prvog svetskog rata, te da su ostali radovi i pisci predani širim temama, što je, kaze, možda dobro, a možda i nije, te zaključio: „Neka naša stručna budućnost će pokazati šta to donosi”.
Akademik Slavenko Terzić je primetio da se 42 saopštenja iz najnovijeg zbornika mogu tematski uslovno grupisati u šest osnovnih istraživačkih problema.
Prvi problem je istoriografska i arhivska strana glavne teme konferencije, drugi međunarodne političke okolnosti i evropski ideološki ambijent srpsko-jugoslovenskog pitanja, treći unutrašnja politička, društvena i intelektualna strana srpskog pitanja u međunarodnom kontekstu, četvrti uloga vojnog faktora, peti srpski i jugoslovenski pristup u srpskoj filologiji, književnosti, leksikografiji i jezičkoj politici i šesti Verske zajednice prema državi Jugoslaviji i bogoslovsko-akademske veze.
(Tanjug)
Pratite Krstaricu i preko mobilne aplikacije za Android i iPhone.