Tiha i skrivena pretnja čovečanstvu koju skoro niko ne primećuje: Naučnici upozoravaju na veliku invaziju
Invazivne vrste koje uništavaju useve, pustoše šume, šire bolesti i uništavaju ekosisteme šire se sve brže širom sveta, a čovečanstvo nije uspelo da zaustavi plimu, kaže se u velikoj naučnoj proceni. Neuspeh košta više od 400 milijardi dolara godišnje u odštetama i izgubljenom prihodu, što je jednako BDP-u Danske ili Tajlanda, i to je verovatno „veliko potcenjivanje“, prema Međuvladinom naučnom savetodavnom panelu za UN-ovu Konvenciju o bioraznolikosti.
Od vodenog zumbula koji guši Viktorijino jezero u istočnoj Africi, do pacova i smeđih zmija koje uništavaju vrste ptica u Pacifiku, pa do komaraca koji nove regije izlažu Ziki, žutoj groznici, denga groznici i drugim bolestima, izveštaj je katalogizovao više od 37.000 tzv. vrste koje su se ukorenile daleko od mesta porekla. Taj broj naglo raste, zajedno s računom za štetu koji se u proseku četvorostruko povećavao po deceniji od 1970. godine.
Privredna ekspanzija, povećanje populacije i klimatske promene „povećaće učestalost i opseg bioloških invazija i uticaj invazivnih stranih vrsta“, zaključuje se u izveštaju koji prenosi Science Alert. Samo 17 posto zemalja ima zakone ili propise za upravljanje ovim napadom, navodi se. Bilo slučajno ili namerno, kad alohtone vrste završe na drugom kraju sveta, krivi su ljudi. Širenje vrsta čvrst je dokaz da je brzo širenje ljudske aktivnosti toliko radikalno izmenilo prirodne sisteme da je Zemlju uvelo u novu geološku epohu, antropocen, kažu naučnici.
Kako se rasprostranjuju
Autostoperi kao što je zumbul koji je u jednom trenutku prekrivao 90 posto Viktorijinog jezera, onesposobljujući transport, gušeći vodeni život, blokirajući dovod brane hidroelektrane i razmnožavajući komarce, smatra se da su belgijski kolonijalni zvaničnici uneli u Ruandu kao ukrasno baštensko cveće pri nego što je stigao do reke Kagera 1980-ih. Floridski Everglades vrvi destruktivnim potomcima nekadašnjih kućnih ljubimaca i sobnih biljaka, od burmanskih pitona od pet metara i somova do paprati penjačice iz Starog sveta i brazilske paprike.
U 19. veku engleski doseljenici doneli su zečeve na Novi Zeland za lov i hranu. Kad su se namnožili službenici su uvezli divlje male mesoždere zvane stoatci kako bi smanjili njihov broj. Ali te su životinje pak krenule za lakšim plenom: desetinama endemskih vrsta ptica koje su ubrzo desetkovane, od beba kivija do kljunara.
Češće su, međutim, invazivne vrste koje slučajno dođu na novu teritoriju, stopiranjem u balastnim vodama teretnih brodova, kontejnerima u njihovim skladištima ili u turističkom kovčegu. Sredozemno more je puno alohtonih riba i biljaka, poput riba lavova i algi ubica, koje su putovale iz Crvenog mora kroz Suecki kanal.
Pokušaće da ima stanu na kraj
Stršljeni ubice koji su u stanju da unište cele pčelinje kolonije u jednom napadu, smatra se da su stigli u SAD iz Azije kao slepi putnici u teretu. Uglavnom zbog ogromnog obima trgovine, Evropa i Severna Amerika imaju najveće svetske koncentracije invazivnih vrsta, definisanih kao one koje nisu domaće i uzrokuju štetu i koje su se preselile zbog ljudske aktivnosti, pokazuje izveštaj IPBES-a, a prenosi Klik.hr.
Invazivne vrste značajan su uzrok u 60 posto svih dokumentovanih izumiranja biljaka ili životinja, jedan od pet glavnih pokretača uz gubitak staništa, globalno zagrevanje i zagađenje, prema nalazima. Ovi pokretači međusobno deluju: klimatske promene gurnule su strane vrste u novozagrejane vode ili zemlje gde su domaće vrste često ranjive na uljeze s kojima se nikada nisu susreli.
Globalni sporazum o zaštiti biološke raznolikosti sklopljen u Montrealu prošlog decembra postavlja cilj smanjenja stope širenja invazivnih stranih vrsta za polovnu do 2030. Izveštaji IPBES-a iznosi opšte strategije za postizanje ovog cilja, ali ne procenjuje šanse da se on ispuni. Prema izveštaju, u osnovi postoje tri linije obrane – prevencija, iskorenjivanje i onda, ako to ne uspe, obuzdavanje. Pokušaji iskorenjivanja uopšteno su propali u velikim vodenim površinama i otvorenim vodenim putevima, kao i na velikim delovima susednog zemljišta. Mesta s najvećom stopom uspeha u uklanjanju neželjenih gostiju, posebno pacova i drugih kičmenjaka, takođe su i ona koja su se pokazala najosetljivijima: mala ostrva.
Pratite Krstaricu i preko mobilne aplikacije za Android i iPhone.