Regeneracija je, ipak, moguća?!

Dva nedavna, paralelno ali nezavisno ustanovljena medicinska otkrića, oba na američkim naučnim ustanovama, mogla bi uneti sasvim nove momente u tokove savremene medicine.

Naučnici sa Medicinskog fakulteta Univerziteta Harvard i istraživači sa Medicinskog fakulteta u Njujorku objavili su rezultate svojih istraživanja u kojima dolaze do zaključaka da se ćelije određenih tkiva, za koja se do sada mislilo da nisu regenerabilna, ipak, pod određenim uslovima, mogu obnavljati.

Tim sa Harvarda je, vršeći ispitivanja na miševima, utvrdio da se ćelije pankreasa u kojima nastaje insulin mogu regenerisati. Što je još zanimljivije, oni veruju da su uspeli i da ustanove šta telo sprečava da iskoristi ovaj potencijal. Do ovih otkrića, tim naučnika je, kao što to često biva, došao slučajno, istražujući mogućnosti da se izbegne najveća prepreka lečenju dijabetesa – poznato je da presađivanje ćelija koje proizvode insulin obično ne daje zadovoljavajuće rezultate jer imunološki sistem i nove ćelije napada kao i stare.

Namera istraživača je bila da pronađu metod za sprečavanje reakcije imunološkog sistema, tako da se ćelije pankreasa mogu nesmetano presaditi u miševe sa dijabetesom. Posle više godina napornih istraživanja, metod je ustanovljen: bilo je potrebno ćelije imunološkog sistema krvi navesti da ne napadaju ćelije pankreasa, a istovremeno ubiti ćelije imunološkog sistema pankreasa koje su bile odgovorne za uništavanje presađenih ćelija.

Konačni ogled sastojao se iz toga da je najpre zaustavljan razvoj dijabetesa, a potom su ćelije pankreasa presađivane miševima. Kako bi se dokazalo da su baš presađene ćelije te koje su izlečile miševe, one bi u drugom delu eksperimenta bile uklonjene, posle čega bi logično bilo očekivati povratak dijabetesa.

Ogled je u početku i tekao onako kako se očekivalo: miševi su zaista izlečeni od dijabetesa. Međutim, kada su naučnici ponovo uklonili presađene ćelije, miševi su, na opšte iznenađenje, nastavili da proizvode sopstveni insulin i nije došlo do obnavljanja bolesti.

Zaključak: ćelije, zapravo i nije bilo neophodno presađivati – pankreas je, čim je dijabetes zaustavljen, sam počeo da obnavlja svoje ćelije.

Ipak, vođa tima Deniza Fostman tvrdi kako nije poznato da li su obnovljene ćelije nastale u samom pankreasu ili su se u ćelije pankreasa razvile od nediferenciranih ćelija u nekom drugom delu tela, posle odgovarajućeg signala iz pankreasa.

U svakom slučaju, hronična bolest poput dijabetesa, koja ubija ćelije pankreasa, napreduje brže nego što traje obnova ćelija organa. Jasno je, dakle, da bi čak i dodavanje novih ćelija, onih koje nastaju od matičnih ćelija, bilo potpuno beskorisno bez zaustavljanja bolesti. Najverovatnije je da bi, kako bi se obnovila tkiva koja čine ovaj organ, prvo morala biti izlečena hronična bolest.

Sa druge strane, istraživač Pjero Anversa sa Medicinskog fakulteta u Njujorku se, zajedno sa svojim timom, bavio proučavanjem srdaca osoba koje su umrle od srčanog udara i utvrdio je da je u takvim, oštećenim srcima bilo dosta podeljenih ćelija, kao i to da su one bile brojnije oko tkiva srca koje je odumrlo zbog infarkta.

Poznato je da kičmena moždina sadrži nediferencirane ćelije od kojih se, prema jednoj teoriji (ovaj mehanizam za sada nije jasno potvrđen), razvijaju posebne ćelije raznih vrsta tkiva. U želji da ispitaju da li je možda nešto slično bilo u pitanju i u ovom slučaju, naučnici iz Anversinog tima su proučili više slučajeva muškaraca kojima su bila presađena ženska srca.

Osnovna genetska razlika između somatskih ćelija muškarca i žene je, kao što je poznato, u paru hromozoma koji definiše pol. Muškarci imaju XY, a žene XX kombinaciju hromozoma – dakle, kod žena nema Y hromozoma. Prema tome, ukoliko bi se pri autopsiji ustanovilo da žensko srce presađeno muškarcu sadrži u sebi diferencirane muške (sa Y hromozomom) ćelije sincicijelnog (srčanog) tkiva, to bi automatski predstavljalo dokaz da se radi o ćelijama koje su nastale izvan srca, verovatno od već postojećih nediferenciranih ćelija, spremnih da se, prema potrebi, oblikuju u ćelije srčanog mišića.

U svom izveštaju objavljenom u The New England Journal of Medicine, Anversa navodi kako je u ženskim srcima presađenim muškarcima pronađeno mnoštvo muških ćelija.

Ostaje dilema zašto bi zdravo (doduše presađeno) srce proizvodilo nove ćelije, ali Anversa objašnjava da presađeno srce možda i nije toliko zdravo, usled stresa koji tkivo koje ga sačinjava “preživi” dok ne nađe novog “vlasnika”.

Pre samog presađivanja, srce obično nekoliko časova provodi van ljudskog tela, uskladišteno, kojom prilikom određeni broj ćelija odumire ili biva oštećen. Pored toga, muškarci imaju veće srce od žena, tako da žensko srce presađeno muškarcu mora dobiti “pojačanje” u vidu novih ćelija kako bi bilo u stanju da pumpa krv kroz krvotok, zapreminski većeg, muškog tela.

Pred ovim naučnicima sada stoji sledeći izazov: potrebno je da utvrde odakle ove ćelije “stižu” u srce. Cilj je ustanoviti da li je i na koji način ovim procesom moguće ovladati, sa svrhom da tok oporavka srca u što većoj meri bude određen i kontrolisan.

Pratite Krstaricu i preko mobilne aplikacije za Android i iPhone.