Najnovije međunarodno genetsko istraživanje bacilo je novo svetlo na istoriju Balkana. Analizirani su kompleti drevnog DNK iz rimskog i ranosrednjovekovnog perioda, a uzorke su dali nalazišta na teritoriji današnje Srbije i Hrvatske, a rezultati su objavljeni u uglednom časopisu Cell.
U to multidisciplinarno istraživanje, koje su vodili Institut za evolucionu biologiju u Španiji, Univerzitet Zapadnog Ontarija i Univerzitet Harvard, bilo je uključeno više od 70 naučnika. Arheolozi, antropolozi, genetičari i istoričari rekonstruisali su i analizirali celovite genomske podatke 146 drevnih ljudi iskopanih prvenstveno s područja Srbije i Hrvatske.
Rimsko i srednjovekovno nasleđe
Istraživanje se fokusiralo na dva ključna perioda: rimsko doba (1–400. godina nove ere) i period masovnih seoba naroda (400–900. godina). Pored tih uzoraka, analizirani su i kasniji nalazi iz Lepenskog vira i Kosinja, što je omogućilo praćenje genetskih promena kroz više vekova.
Između ostalog, pokazalo se da među narodima na Balkanu Srbi i Hrvati imaju najveći slovenski genetski otisak.
Istraživači su rekonstruisali genomsku istoriju Balkanskog poluostrva tokom prvog milenijuma nakon Hrista. U studiji su s područja Srbije prikupljani podaci iz Viminacijuma, Lepenskog vira, kod mesta Ravna. I iz Hrvatske su takođe prikupljani podaci s više antičkih i srednjovekovnih nalazišta i to prikupljanje za potrebe analize drevnog DNK koordinisali su naučnici s Instituta za antropologiju u Zagrebu (INANTRO), koji već godinama imaju vrlo uspešnu saradnju s profesorom Dejvidom Rajhom sa Univerziteta Harvard.
Biološki dokazi iz arheoloških nalazišta u Srbiji
„Studija se fokusirala na razdoblje rimskog osvajanja i vladavine nad ovim prostorima, otprilike 1. do 400. godine i razdoblje seobe naroda i ranog srednjeg veka, oko 400. do 900. godine, pa je velika većina uzoraka upravo iz tih razdoblja. Ti uzorci potiču iz rimskih urbanih centara kao što su Zadar, Viminacijum, odnosno Kostolac u Srbiji, Sisak, Osijek i Niš, ali i manjih ruralnih zajednica koje su prevladavale tokom ranog srednjeg veka, npr. Bojna, Nuštar, Jagodnjak, i dr. Ali nekoliko uzoraka je i ‘mlađe‘, a hronološki najmlađe osobe potiču iz Lepenskog vira u Srbiji iz 15./16. veka i iz Kosinja u Lici iz 17./18. veka“, rekao je za Jutarnji.hr jedan od koautora studije, dr Mario Novak iz Instituta za antropologiju.
Nakon što je Rim osvojio Balkan, ovo granično područje pretvoreno je u raskrsnicu puteva koje će na kraju iznedriti 26 rimskih careva, uključujući Konstantina Velikog koji je prestonicu Carstva prebacio na istočni Balkan kada je osnovao grad Konstantinopolj. Timska analiza drevnog DNK pokazuje da je tokom perioda rimske vladavine na ovim prostorima postojao velik demografski doprinos ljudi anadolskog porekla koji su ostavili dugoročni genetski trag na Balkanu. Rimsko carstvo trajno je izgubilo kontrolu nad Balkanom u 6. veku, a studija otkriva naknadni masovni dolazak na ovaj prostor pojedinaca genetski sličnih modernim populacijama slovenskog govornog područja istočne Evrope. Njihov genetski otisak čini 30-60 odsto porekla današnjih balkanskih naroda, što predstavlja jednu od najvećih trajnih demografskih promena bilo gde u Evropi u ranom srednjem veku.
Muškarac iz Viminacijuma poreklom iz Afrike
Studija u magazinu Cell naglašava kosmopolitizam područja rimske vojne granice i dugoročne posledice migracija koje su pratile slom rimske kontrole na tom području. Drevni DNK otkriva da su, uprkos granicama modernih nacionalnih država, stanovništvo na Balkanu oblikovali zajednički demografski procesi.
„U ovom istraživanju potvrđeno je nekoliko osoba koje su tokom rimske vladavine došle iz dalekih krajeva, tj. Afrike i živeli i umrli ovde. Jedna od takvih osoba je odrasli muškarac iz Viminacijuma koji potiče iz subsaharske Afrike, verovatno iz Sudana, izvan granica Rimskog carstva. On je umro u 2. veku nakon Hrista i pokopan je sa uljanom lampom koja predstavlja ikonografiju orla povezanog s Jupiterom, jednim od najvažnijih rimskih bogova“, naglašava Novak.
A kako piše Cell, to nije bilo uobičajeno za grobove u Viminacijumu. Pritom, analiza zuba pokazala je da je imao odlične navike u ishrani tokom detinjstva i da je verovatno jeo dosta morskih plodova.
Stoga je svoje rane godine verovatno proveo negde drugde, najverovatnije u istočnoj Africi, zemlji svojih predaka. I iako nikada nećemo saznati celu njegovu životnu priču, bilo da je bio vojnik, rob, trgovac ili migrant, ta njegova priča je obuhvatala dug put koji je završen na severnim granicama Rimskog carstva.
„Druga osoba afričkog porekla evidentirana je u Zadru, rimskoj koloniji Iader. Reč je o mlađem muškarcu iz 2. ili 3. veka koji potiče iz severne Afrike, verovatno jedne od rimskih pokrajina kao što su Egipat, Cirenaika ili Tripolitanija. Ovo nije jedini primer u Zadru, što govori o mobilnosti ondašnjih ljudi i efikasnosti rimskog sistema saobraćajnica i važnosti Zadra kao trgovačke luke u kojoj su boravili pojedinci iz celog Carstva“, naglasio je Novak.
Duboki slojevi drevnog nasleđa
Pored slovenskog uticaja, analizom DNK-a otkriven je značajan doprinos prastanovnika regiona iz bronzanog i gvozdenog doba, kao i genetski trag rimskih doseljenika. Ovi slojevi ukazuju na to da identitet Balkana čine složeni, uzajamno prožeti istorijski i demografski procesi.
Zahvaljujući ovom otkriću, vidimo da granice koje danas delimo ne odražavaju duboke biološke veze koje smo negovali vekovima. Genetska mapa Balkana svedoči o zajedničkom nasleđu koje i danas nosimo u svojim genomima.
Pratite Krstaricu na www.krstarica.com